Mae’r Gwasanaeth Natur Cenedlaethol – neu ‘Gwasanaeth Natur Cymru’ (GNC) – yn fudiad gweithredu sy’n gweithio ym mhob rhan o’r wlad. Cafodd ei sefydlu i daclo’r argyfyngau natur a hinsawdd, a helpu i gyflawni newid gwyrdd a chyfiawn i Gymru. Nod y brîff canlynol yw amlinellu’r weledigaeth ar gyfer Gwasanaeth Natur Cymru, ar sail y cynnig a gyflwynwyd gan y Bartneriaeth i Lywodraeth Cymru fis Mawrth 2023 yn nodi model wedi’i gostio o’r weledigaeth.
Bydd y Gwasanaeth yn creu cyfleoedd cyflogaeth a datblygu sgiliau ym maes adfer natur, gan adfer amgylchedd naturiol Cymru a chynnig bywoliaeth i gymunedau lleol. Yn hyn o beth, bydd y Gwasanaeth yn sicrhau bod natur wrth wraidd newid cyfiawn. Mae newid cyfiawn tuag at Sero Net ac economi Positif o ran Natur yn dibynnu ar broses benderfynu amgylcheddol, cymdeithasol ac economaidd cydlynol. Er mwyn cyflawni’r Gwasanaeth Natur Cymru, bydd angen gweithredu cydlynol ar draws y Portffolios Addysg, Economi, Iechyd a Newid Hinsawdd..
“Mae’r Gwasanaeth Natur Cenedlaethol yn un o’r datrysiadau hirdymor mwyaf hyfyw sydd gennym o ran creu dyfodol gwyrddach a mwy teg sy’n lle gwell i fyw i ni, ein plant a holl genedlaethau’r dyfodol.”
Katy Stevenson, Prif Swyddog Gweithredol, Groundwork Wales
Felly, rydym yn gofyn i bob Gweinidog gefnogi datblygiad y weledigaeth drwy:
- Gefnogi buddsoddiad i swyddi a sgiliau ar sail natur, gan ddechrau gydag Arddangoswr Parc Rhanbarthol y Cymoedd, drwy GNC (mwy o fanylion isod).
- Cefnogi buddsoddiad i dîm cyflawni craidd, er mwyn cefnogi cydlyniad swyddi a sgiliau gwyrdd ledled Cymru, ac adeiladu’r sylfeini ar gyfer GNC.
Cyflawni Economi Sero Net sy’n Bositif o ran Natur: Buddsoddi i Swyddi Gwyrdd
Er mwyn sicrhau newid cyfiawn tuag at economi Sero Net sy’n Bositif o ran Natur, mae’n rhaid i’r gweithlu gynnwys cynllun ar gyfer creu swyddi ym maes adfer natur, yn ogystal â datgarboneiddio. Gallai’r Gwasanaeth Natur Cenedlaethol ddod yn adnodd cyflawni allweddol ar gyfer y newid hwn, gan roi economïau a chymunedau lleol wrth wraidd adferiad natur
Mae’r TUC wedi amcangyfrif y gallai hyd at 4,000 o swyddi ym maes gwelliannau tir, coedwigaeth ac amaethyddiaeth gael eu creu yng Nghymru dros 2 flynedd, ac mae RSPB Cymru wedi amcangyfrif y gallai’r Gwasanaeth Natur Cenedlaethol, os bydd ochr yn ochr â buddsoddiad priodol i natur, gefnogi bron 7,000 o swyddi newydd, uniongyrchol a chyfwerth ag amser llawn yng Nghymru.
“Mae’r prosiectau sy’n sgorio orau, gan gynnwys o ran yr effaith creu swyddi […], yn cyfrannu at newid cyfiawn.”
Economeg Newid, comisiynwyd gan TUC
Y Gwasanaeth yn helpu i feithrin sylfaen cryf ar gyfer cyflawni adferiad yr ecosystem, drwy adeiladu capasiti, creu newid ymddygiad, codi ymwybyddiaeth a datblygu sgiliau. Bydd yn creu gweithlu sgilgar â chyflogau da gyda chyfleoedd swyddi a bywoliaeth newydd mewn natur, sy’n ymatebol ac yn ymatebol i’r cymunedau y maent yn rhan ohonynt. Bydd yn gweithio mewn partneriaethau drwy gynnwys pobl a sefydliadau mewn cenhadaeth cadwraeth natur, i ymgorffori sgiliau gwyrdd ledled gweithlu’r dyfodol, a sicrhau bod natur wrth wraidd newid gwyrdd a chyfiawn tuag at economi positif o ran natur. Bydd hefyd yn creu adnodd cryf y gellir ei gydnabod er mwyn galluogi cyfleoedd gwirfoddoli. Rydyn ni’n eirioli hyn gan ein bod yn unol ag WCVA a ‘Siarter gwirfoddoli a pherthnasoedd rhwng gweithleoedd’ TUC.
“Mae angen inni fuddsoddi i amddiffyniad ac adferiad natur a’r amgylchedd, ac adeiladu gweithlu gwyrdd gyda’r swyddi a’r sgiliau sydd eu hangen i fynd i’r afael â’n blaenoriaethau natur a newid hinsawdd, ac ymateb i’r cyfleoedd cynaliadwy hyn sy’n tyfu cyflogaeth.”
RSPB Cymru
Tuag at Newid Cyfiawn: Buddsoddi i Weithlu ar gyfer y Dyfodol
Mae Cyfeillion y Ddaear wedi amlinellu y bydd newid at arferion defnyddio tir mwy cynaliadwy yn gofyn am ailsgilio ym meysydd coedwigaeth ac agrogoedwigaeth, yn ogystal ag adferiad amgylcheddol ac ailsgilio o ran arferion ffermio. Bydd adfer sinciau carbon naturiol megis mewndir, morfeydd heli neu goetiroedd hefyd angen gweithwyr proffesiynol amgylcheddol, garddwriaethol a gweithwyr proffesiynol ym maes cadwraeth.
“Bydd sefydlu Gwasanaeth Natur Cenedlaethol yn manteisio ar egni pobl ifanc i roi hwb i’r economi adferol.”
Comisiwn Bwyd, Ffermio a Chefn Gwlad
Ond, mae adroddiad gan y Sefydliad Economeg Newydd a Swyddfa Cenedlaethau’r Dyfodol wedi amlygu bwlch sgiliau sylweddol o ran cyflawni potensial y broses o greu swyddi gwyrdd ar sail adfer natur a nodwyd uchod. Ymhellach i hyn, mae gwaith diweddar gan RSPB Cymru, gan gynnwys cyfweliadau gyda phobl ifanc, yn arddangos eu hawydd i weithio mewn swyddi gwyrdd â thâl sy’n cael eu gwerthfawrogi. Er hyn, mae’r astudiaeth yn ei gwneud hi’n glir mai prin iawn yw ymwybyddiaeth pobl ifanc o lwybrau posibl at y swyddi hyn.
“Un o flaenoriaethau allweddol rhaglenni cyflogadwyedd a sgiliau Llywodraeth Cymru yw sicrhau eu bod yn paratoi gweithwyr ar gyfer diwydiannau’r dyfodol […] mae gan adfer tir a natur botensial twf sylweddol ar gyfer y dyfodol.”
Comisiynydd Cenedlaethau’r Dyfodol Cymru
Gall y Gwasanaeth ddarparu’r gefnogaeth, y buddsoddiad a’r gydnabyddiaeth sydd wir eu hangen ar gyfer y sgiliau hyn, ac wrth groesawu pobl o bob cam gyrfa ac oedran, gallant hefyd ddechrau chwalu’r rhwystrau o ran mynediad i’r sector cadwraeth, a manteisio ar y dyhead presennol i helpu adferiad natur Cymru. Drwy wneud hyn, gallai’r GNC ddod yn ffordd i helpu Llywodraeth Cymru gefnogi’r rhai sy’n newydd i’r sector. Gallai cyflawniad Gwasanaeth Natur Cymru ddod yn llwyfan datblygu sgiliau Cymru gyfan, er mwyn cydlynu a manteisio i’r eithaf ar ymdrechion presennol a hyrwyddo arloesedd ym mentrau adfer natur, ac yn y tymor hir, datblygu arbenigedd mewn cadwraeth natur yn y wlad.
Gweledigaeth Partneriaeth ar gyfer Prosiect Arddangosydd Parc Rhanbarthol y Cymoedd
Mae’r partneriaeth Parc Rhanbarthol y Cymoedd (VRP) yn darparu dull seiliedig ar leoedd i greu swyddi gwyrdd, uwchsgilio ac uwchsgilio o fewn tirwedd gydnabyddedig, ac mae’n lle perffaith ar gyfer y GNC. Gallai NNS o fewn Parc Rhanbarthol y Cymoedd ddarparu llwybrau gyrfaoedd ac adferiad natur o fewn cymuned leol sydd wir eu hangen. Gan adeiladu ar lwybrau gyrfa presennol Parc Rhanbarthol y Cymoedd, gallai prosiect arddangosydd ddarparu model y gellir ei raddio a’i drosglwyddo i gefnogi sylfaen cynaliadwy ar gyfer y Gwasanaeth yng Nghymru. Fis Mawrth 2023, cyflwynodd y Bartneriaeth gynllun busnes i Lywodraeth Cymru gan amlinellu’r modelau wedi’u costio er mwyn cyflawni’r cynnig.
Mae’r Parciau Gwledig presennol yn cynnig gweledigaeth realistig ar gyfer GNC ehangach. Er enghraifft, mae Parc Gwledig Bryngarw yn ficrocosm o’r cefn gwlad ehangach, gyda llu o gynefinoedd naturiol cynhenid yn rhoi cyfle i gyfranogwyr fynd ar drywydd gyrfa sy’n gofyn am ystod helaeth o sgiliau rheoli cefn gwlad. Gyda’r gefnogaeth a’r adnoddau cywir, mae safleoedd o’r fath mewn sefyllfa unigryw i ddod yn sylfaen Gwasanaeth Natur Cymru. Mae gan Gyswllt Amgylchedd Cymru ragor o enghreifftiau fan hyn o sut gallai’r swyddi hynny edrych.
“Gweledigaeth amgylcheddol ar gyfer y Cymoedd yw VRP. Mae llwyddiant Parc Rhanbarthol y Cymoedd yn darparu gweledigaeth ar gyfer darparu cynllun creu swyddi ehangach, sy’n canolbwyntio ar adfer natur ledled Cymru.”
Valleys Regional Park
Ledled Cymru, mae sefydliadau sector cyhoedd, preifat a’r trydydd sector eisoes yn ceisio uwchsgilio ac ailsgilio, drwy gynnig prentisiaethau, profiad gwaith a chyfleoedd hyfforddiant. Bydd Gwasanaeth Natur Cymru yn darparu’r model sefydliadol i alinio’r dulliau cyflawni hyn sydd eisoes yn uchelgeisiol, ond gwahanol, a chreu banc cydlynol o weithwyr sy’n addas ar gyfer y dyfodol. Bydd y dull strategol hwn yn helpu i flaenoriaethu’r bylchau swyddi a sgiliau gwyrdd ac yn uwchraddio modelau cyflawni presennol i gau’r bylchau hyn. Rydym yn galw am gefnogaeth wleidyddol i alluogi’r dull cydweithredol parhaus hwn, i gefnogi datblygiad rhaglenni cyfleoedd uwchsgilio, llwybrau gyrfa a chynnydd clir ar gyfer y cymunedau hynny sydd pellaf o ffyniant economaidd, tra creu’r sylfeini ar gyfer economïau lleol gwyrddach ar yr un pryd.
Mae’r GNC wedi’i ddatblygu dros sawl blwyddyn gan sawl sefydliad. Yn 2020, nododd Cyfoeth Naturiol Cymru bod creu Gwasanaeth Natur Cenedlaethol yn ‘Gam Gweithredu Blaenoriaeth Uchaf’ ar gyfer Adferiad Gwyrdd. Ers hynny, mae WCVA, Comisiwn Bwyd, Ffermio a Chefn Gwlad, Parc Rhanbarthol y Cymoedd, Groundwork Cymru ac RSPB Cymru, gyda chymorth dros 100 o randdeiliaid ledled Cymru, wedi datblygu cynnig ar gyfer cyflawni Gwasanaeth Natur Cenedlaethol yng Nghymru.
Mae’r weledigaeth ar gyfer Gwasanaeth Natur Cymru, dros y 5 mlynedd diwethaf, wedi’i datblygu gan y partneriaid craidd canlynol:
Mae’r weledigaeth ar gyfer Gwasanaeth Natur Cymru, dros y 5 mlynedd diwethaf, wedi derbyn cefnogaeth gan y sefydliadau canlynol:
